سازه‌ خاص، به ساختمان‌ یا سازه‌ای اطلاق می‌شود که به دلایل فنی، عملکردی، معماری یا محیطی، از چارچوب‌های معمول طراحی و اجرا خارج می‌شود. این نوع سازه‌ها معمولاً با شرایطی روبه‌رو هستند که نیازمند راه‌حل‌های نوآورانه، تحلیل‌های پیچیده و جزئیات اجرایی فراتر از استانداردهای متداول صنعت ساخت‌وساز هستند.

سازه‌های خاص می‌توانند شامل پل‌های با دهانه بزرگ، برج‌های بلندمرتبه با اشکال غیرمتعارف، سوله‌های صنعتی با بارگذاری‌های ویژه، سازه‌های ضدانفجار یا مقاوم در برابر شرایط محیطی حاد، سالن‌های ورزشی یا همایش با دهانه آزاد گسترده، یا بناهایی با معماری پیچیده و منحنی‌فرم باشند. گاه این "خاص بودن" ناشی از موقعیت جغرافیایی (مثل ساخت در مناطق با ریسک بالای زمین‌لرزه یا شرایط اقلیمی شدید) و گاه به دلیل کاربری ویژه سازه (مثل مراکز داده یا فضاهای تحقیقاتی حساس) است.

طراحی و اجرای سازه‌های خاص نیازمند تسلط بر نرم‌افزارهای تحلیلی پیشرفته، بهره‌گیری از مصالح نوین، شناخت دقیق از رفتار دینامیکی سازه، و هماهنگی نزدیک میان تیم‌های مهندسی، معماری، تأسیسات و اجراست. این سازه‌ها نه‌تنها چالش فنی، بلکه فرصتی برای نمایش بلوغ مهندسی، خلاقیت ساخت و دقت اجرایی به شمار می‌آیند.

در صنایع مختلف نظیر نفت و گاز، پتروشیمی، نیروگاهی، فولاد، سیمان، خودروسازی، داروسازی، غذایی و لجستیکی، نیاز به ساختمان‌هایی با عملکرد خاص، ابعاد بزرگ و ظرفیت‌های ویژه وجود دارد. این سازه‌ها، که معمولاً تحت عنوان سازه‌های خاص صنعتی شناخته می‌شوند، به دلیل ماهیت پیچیده فرآیندهای صنعتی، الزامات بهره‌برداری مستمر، و شرایط خاص محیطی (دما، خوردگی، لرزش، انفجار) از لحاظ طراحی و ساخت دارای پیچیدگی‌های قابل توجهی هستند.

انتخاب سیستم‌های سازه‌ای مناسب، هماهنگی با تجهیزات، و دقت بالا در ساخت و نصب از ضروریات اصلی موفقیت پروژه به‌شمار می‌روند.